Ekin ve meyve gibi arazi mahsûlâtından hükûmetçe alınacak zekât, arazinin cinsine göre değişir.

Bugün müslümanların ellerinde bulunan araziler başlıca 4 cinse ayrılır:

1 - Arâzi-i Öşriye: Bu, fethedilip kendi rızaları ile müslüman olan yerlerin ahâlisine, veya kahren fethedilip İslâm mücahidlerine mülk olarak verilen topraklardır. Arap yarımadası toprakları bu sınıfa girmektedir. Bu toprakların mahsûlatından 10'da bir nispetinde ve öşür namıyla zekât alındığı için, bu topraklara arâzi-i öşriyye denilmiştir.

2 - Arâzi-i Haraciyye: Bu, sulh veya kahr ile fethedilip eski gayr-i müslim ahalinin elinde bırakılmış veya başka gayr-i müslimlere verilmiş topraklardır. Irak köyleri ve havalisi eskiden bu kabilden idiler. Bu cins araziden ya mahsûlâta göre, veya münasip görülecek muayyen bir miktarda harç adı altında, bir vergi alınır. Bu zekâttan sayılmaz.

3 - Arâzi-i Memlûke: Bu memleket arazisinden olup devlete ait iken bilâhare bir bedel karşılığı bâzı kimselere satılmış topraklardır. Bunların mahsulâtı da, sâhibi müslüman olursa arâzi-i öşriyye gibidir.

4 - Arâzi-i Memleket: Bu, vaktiyle müslümanlar tarafından fethedilip bir kimseye mülk olarak verilmeksizin umum müslümanlar için ibka edilmiş, devlet elinde tutulmuş topraklardır. Bu toprakların sadece tasarrufu, ekilip biçilmesi şahıslara verilmiştir. Toprağın mülkiyeti devlete aittir. Bunlar hükümete belli bir vergi ve işletme ücreti (bedel-i icare) öderler. Binaenaleyh bu nevi arazinin mahsulâtından öşür namıyla zekât lâzım gelmez. Sadece hükümetin tayin edeceği vergiyi öderler. Arâzi-i öşriyyede yetişen ekin ve meyvelerin zekâtı, öşür, yani 10'da bir'dir. Ancak bu, ekin ve meyveler ırmak ve yağmur suyu ile sulanıyorsa böyledir. Dolaplar ve hayvanlar ile sulanıyorsa 20'de bir nispetinde zekât alınır. Mahsulât üzerinden 1 yıl geçmesi gerekmez. Bir senede müteaddit defa vücuda gelen mahsulâtın hepsinden aynı nispette zekât alınır. Arazi mahsulâtında, imam-ı A'zam'a göre nisap câri değildir. Az da olsa, çok da olsa 10'da bir nispetinde zekâtı alınır. Öşürde itibar araziyedir. Mal sahibine değildir. Binaenaleyh çocuklara ve delilere ait arazilerden öşür alınır.